سرزمینم زخمی مردمش سرگردان
کوچـه هایش تاریک خانه هایش ویران
ناله هایش خاموش ضجه هایش بسیار
دستهایش بی جان چشمهایش بیمار
چشمه ها بی آبند ریشه ها خشکیده
در دلِ باغــچه ها زهر غم پاشـــیده
بر دل ِ یارانش ، این همــه داغ زدند
تبــــر ِ غـارت را بـر دل باغ زدنــد
گم شده شادی ها ، در نکـاه مردم
میدهــد آزارم نیــش زهر کــژ دم
میدهد آزارم ، چشـمه های بی آب
دیده های ِ پر آب کـودکان بی تاب
چون نگینی در خاک سرزمینم مدفون
لاله ها غرق خون بیدهایش مجنون
سرزمینم خاموش غرق دردی سنگین
در دل بیمارش قصه هایی شیرین
قصه های شیرین ، دردهای فرهاد
مردمی که بردند قصه ها را از یاد
سرزمینم برخیز ، سرزمین تب دار
بوی خون می اید از در و از دیوار
تیشه ها را بشکن ، سرزمین ِ بیدار
ریشه ها خشکیدند ساقه ها را بردار
غریبه
در گذار پر شتابِ این قدمها
کودکی خندان کنار فوج ِ آدمها
روی باروهای قصر آرزوهایش
... ایستاده
همچو اسلاف کهن بادی به غبغب می دهد
با صدایی پر طنین گوید
آی ... آدمها ...
خطی از شعرم بخوانید
*******************
در گذار پر شتاب این قدمها
باز در جنب تکاپوی شتاب آلود آدمها
کودکی تنها نشسته
باصداقت میزند لبخند
باز میگوید
رهگذرها ... خطی از شعرم بخوانید
**********************
در گذار پر شتاب این قدمها
کودکی با چشم گریان
دور میچرخد میان حلقه ی افکار آدمها
هی تعارف میکند
خطی از شعرم بخوانید
... شعر من افسون ندارد
آب و تاب واژه ای موزون که دارد
قصه های ناب دیروز و پریروز
جلوه ی رویایی فردا ندارد
ساحل دریا ندارد
نم نمِ باران که دارد
خطی از شعرم بخوانید
شعر من یک دشت بی دروازه است
شعر من همچون خدایم تازه است
خطی از شعرم بخوانید
خطی از ... شعرم ... بخوانید
پریشان
سلام وقت خوش
کتاب پرسه زیر درختان تاغ رمان جذاب و خوشخوانی ست از علی چنگیزی اگه صلاح دونستین لطفا توانجمن به دوستان اهل رمان معرفیش بفرمایین متشکرم.
دوست عزیز ما متن نامه ارسالی شما را در سایت قرار دادیم لطفا شمه ای از کتاب را جهت معرفی کاملتر ارسال نمایید. از قبیل خلاصه داستان - نویسنده و بیوگرافی وی ناشر و سال انتشار و...
نقد شکل شناسانه کتاب شعر شهر باران اسدالله سلیمی - پریشان
بخش دوم
قدم سوم
در شکل‌شناسی اشعار کتاب، بیشتر بر دو وجه توجه شده است. در ابتدا شکل بیرونی اشعار (قالب اثر) و درانتها به مقدار محدود وزن وموسیقی اشعار مود مداقه قرار گرفته است. بنابراین آنچه بر شکل درونی (صنایع معنوی) شعر تاثیر گذار بوده فعلا مورد بحث ما نمی‌باشد.
الف) قالب: شهر باران در پائیز ۱۳۷۹ به چاپ رسیده است مجموعه‌ای که بیشتر اشعار آن منتخب سروده‌های سال‌های ۷۴ تا هفتادو پنج می‌باشد. (با عنایت به اینکه بعضی از اشعار تاریخ ندارد، شاید دو یا سه شعر مربوط به تاریخی بعد از آن باشد)
اینکه آقای سلیمی شعر آزاد بخصوص شعر آزاد نیمایی را به خوبی می‌شناخته ویا می‌شناسد حرفی نیست، ولی آثار موجود در کتاب که مربوط به دوران بلوغ شعری پریشان می‌باشد در مقایسه با آنچه که امروز می‌سراید، تفاوت‌های ویژه‌ای دارد.
اشعار کتاب عموما مستندی است بر اینکه او ابتدا با شعر کلاسیک آشنا بوده و پس زمینهٔ ذهنی‌اش هنوز با اشعار کلاسیک شکل گرفته است. تا جایی که بسیاری از اشعارش ازقالب نیمایی خارج بوده و کاملا کلاسیک (مثنوی – غزل) می‌باشد.
مثنوی :
«وقتی که توآمدی پریشان بودم
سرخورده زبیگانه و خویشان بودم
وقتی که تو آمدی دلم مرده بود
از هر چه که بودو هست آزرده بود»
غزل :
«هر آنچه به جز نسیم حاشا می کرد
بلوای غروب را تماشا می کرد ...
هردم نگهی به پست و بالا می کرد
در بی خبری نقش خود ایفا می کرد...
هر غصه غروب خویش پیدا می کرد
وآن سرو سرود خویش اجرا می کرد...»
مثنوی (غزل مثنوی) :
« با تو اگر گفتم نیاز بر تو اگر بردم نماز
بر تو گر آوردم سجود تقصیر گیسوی تو بود
به به عجب رسمی به پاست فرمانده هستی خداست
دادست بر آدم وجود گفتست بر آدم سجود... »
از این دست اشعار کلاسیک به وفور می‌توان در شهر باران یافت که البته به روایت شکل قوالب می‌توان آنهارا مثنوی، غزل، تک بیتی و... نام نهاد ولی در بررسی کارکرد قوالب (بحثی جدا می‌طلبد) گاهی تغزلی در مثنوی یافت شده، یا حتی می‌توان تغزلی در تک بیت‌ها یافت که در واقع نوعی ساختار شکنی درنوع استفاده از قالب می‌باشد.
به همین علت است که به نظر می‌رسد پریشان آگاهانه ساختار شعر‌های کلاسیکش رابه هم ریخته تا به شعر آزاد برسد.
این ساختار شکنی چه آگاهانه باشد چه از روی غریزه شعرباشد، شعر‌هایش را در شهر باران از سر درگمی رها نمی‌کند و مخاطب را در انتخاب فرم شعر بر سر دو راهی می‌گذارد.
البته این ساختار در بسیاری از اشعار به چهار پاره نزدیک می‌شود (این قالب شعر نیز در اشعار معاصر برای فرار از چهارچوب فرم کلاسیک و آزاد اندیشی شاعر استفاده می‌شود) ولی هیچ‌گاه یک چهار پاره کامل را در اشعار پریشان نمی‌توان یافت، گویی او آگاهانه ابیات را جابه جا کرده تا قالب شعر را در هم بریزد و به شعر نیمایی نزدیک گردد.
« امشب ناز وعده بود (1)
امشب تا نخورده بود (2)
باد نفس چومی کشید (5)
روح به باغ می دمید(6)
امشب باغ راز بود (3)
مستی می نیاز بود (4)
ابر نفس چو می کشید (7)
آب حیات می چکید (8) »
( اشعار را به ترتیب شماره بخوانید تا حدود بسیار زیادی شبیه چهار پاره است)
البته اگر گاهی به چینش مصرع‌ها دقت نشودو شعر را نه بصورت نوشته شده (موج نو) بلکه بصورت چهار پاره بخوانیم، می‌توانیم چهار پاره‌هایی رابه صورت مستقل بیابیم که مشخصاً در ادامه شعر این قاعده نیز به هم ریخته است.
«بتخانه بشکستن چه سود
بت رااگر باید ستو د
بت بودن بت داشتن
از لوحمان نتوان زدود»
با دقت بیشتر می‌توان در اشعار کتاب قالب جدیدی با عنوان «چهار پاره مثنوی» یافت که البته بازبه اشعار آزاد نیمایی کمتر نزدیک است تابه شعر کلاسیک.
آقای سلیمی در اشعارش قوالب مختلفی را آزموده است که هیچکدام نه بطور کامل شعر آزاد است و نه به کمال در قالب‌های معتبر کلاسیک می‌گنجد ولی در اکثر آثارش دستمایه‌های کلاسیک بیشتر نمود میکند.
گاهی بندهایی ازغزل رابا ترکیب بندهایی که قالب جدیدی را تداعی میکند به هم ربط داده است والبته از این فضای باز استفاده کرده تا در این میان از تک مصرع‌ها و یا تعدادبیشتری مصرع موزون استفاده کند بدون اینکه نگران بهم ریختن غزلش باشد، در واقع به نوعی خود را از قافیه و ردیف آزاد میکند.
«در این لطیف موستان میان دشت غروب
نوای زنجره چون عندلیب می آید
در این حریم که خلوت نشسته از ما دست
صدای زاغ بسی دلفریب می آید
در این تصور مرطوب وسبز نام ترا
نوشته اند به دیوار مغرب آفاق »
و البته این قالب‌ها که رگه‌هایی از شعر نیمایی را در خود دارد نگرانی‌های اورا در کم و زیاد شدن هجا در بعضی از ابیات ظاهرا کلاسیک از بین برده است.
«میل هم صحبتی سبز سعادت داریم
.....
به هجران تو عادت داریم »
وحتی در این راه نیز در انتها و ابتدای بعضی از اشعارش (شعر یادگار صفحه ۶۰) دقیقا چهار پاره‌هایی کامل می‌بینیم که نیمایی نبودن کار را بیش از پیش درچشم مخاطب نمود میدهد.
«آنچنان هستم که منگ عشق توست
رنگی دنیای رنگ عشق توست
این درای کاروان شام نیست
ای سپهسالار،زنگ عشق توست »
از جمله ابتکارات او در حیطه قالب می‌توان به موارد زیر اشاره کرد.
1- غزل مثنوی در اختیار شعر نیمایی
2- چهار پاره در اختیار شعر نیمایی
3- مثنوی های نیمایی
4- سه مصرع مجزا – تک مصرع مقفی
------------------- o
------------------- p
------------------ t
-------------------- x
------------------- w
------------------- u
------------------ n
------------------ x
که البته این فرم را در بعضی از کارهای اخیر ایشان بیشتر دیده‌ام و فکر می‌کنم حتی می‌توان آن را به عنوان قالب پریشان نام گذاری کرد. که البته این فرم گاهی تعداد مصرع‌های مجزایش به دو یا چهارمصرع تغییر شکل میدهد.
«نازو کرشمه کم کن
ای صبح آفتابی
بازی چشم بگذار
گوئی هنوز خوابی
از دشت ما گذر کن
ازدین ما حذر کن
خطی بکش که دیگر
ردی زما نیابی
...
گردیده ای تو مامور
آیا فرشته نور
تا همت آزمائی ؟
از ما مکش حسابی »
5- یک مصرع مجزا – دومصرع مقفی ( شعر خزان در خزان ص 23)
« لب باز کرده به شکوه ، کای استوار
باریده ایم برتو بسی، باری ندیده ایم
بردامنت، جز بوته خاری ندیده ایم
آن سو ترک به دسته کلاغی ناظرم
که به آوازخویش، گوش فلک را کنندکر
کای بی خبر،خبر، نبوددر جهان خبر»
که البته همه این قوالب که از شعر کلاسیک عاریت گرفته شده‌اند به نوعی در اختیار شعر نیمایی شهر باران قرار گرفته‌اند.
در هر حال هر چند از پریشان در شهر باران اشعار نیمایی بسیار زیبایی را که صرفا بر قاعده شعر ازاد سروده شده‌اند و اندیشه قافیه و نوع آوری در آن‌ها جزو دغدغه‌های او نبوده است «شب نقره‌ای ص ۶۱» - «پائیز غریب ص ۶۵»، اما باید به صراحت گفت: چه دانسته این قوالب استفاده شده باشند و چه از روی سهو و تنها از روی اعتماد به جوشش غریزه و سابقه شعری، نمی‌توان آن‌ها را شعر آزاد نیمایی نام نهاد. هر چند ممکن است گفته شود که هیچ یک از قوانین شعرنیمایی را نقض نکرده است.
بله درست است ولی باید یاد آور شد که اصلی ترین کارکرد شعر آزاد نیمایی، آزادی شاعر از بند قافیه و ردیف و در بعضی از مواقع حتی آزادی عمل در کارکرد وزن (نه موسیقی) است، که این موضوع مهم در اکثر این قوالب نادیده گرفته شده است.
نیمایی زیبایی از شهرباران : (شب نقره ای ص61)
چه کنم با تو که صد مکروفسون
هردم از چشم تو برجام نگاهم ریزد
ای سراپا همه حسن
ای سراپا همه آتش،
تو که بر جان براهیم گدازی صد‌ها خرمن عشق
برشب چشمانش، دسته گلی، شاخه نوری، باغی
جلوه کنی
چه کنم با تو سراپا همه شور
ای سراپا همه شعر
من تماشای ترا، در شب نقره‌ای پشت پرند
نتوانم که فراموش کنم
من صمیمی‌تر از آنم، که توانم
شوق دیدار ترا
در شب قدر فراموشی خویش
قدر نشناخته خاموش کنم
حاصل عمر گران مایه چه بود
کاروان عبث افتاده زپا
همه را بر قدوم نگه امشب تو
می‌پاشم، می‌ریزم، می‌سوزم
چشم بر عمق نگاه تو اگر می‌دوزم
ازشب قدر تولای تو تا سوختنم
فاصله یک نفس است
ازطلوع نگهت، تا شب من
فاصله یک نفس است ...
پایان بخش دوم
به قلم قاصدک